Belaya Şükür Edilir mi? Fırtınanın İçinde Teşekkür Etmek Üzerine
Bir akşamüstü hep birlikte aynı masaya oturmuşuz, çaylar taze, konu dönüp dolaşıp hayatın “küçük(!) sürprizlerine” geliyor. “Belaya şükür edilir mi?” diye birimiz soruyor, diğerimiz gülümsüyor: “Edilir de nasıl edilir?” İşte bu yazı, o masanın sıcak sohbetinden doğdu. Samimi olalım: Hiç kimse acıyı romantize etmek istemez. Ama bazen hayat, üstümüze sağanak gibi yağdığı anlarda bile bize bir şey anlatmak için ısrar eder. Şükür de tam orada, fırtınayı durduramıyorsak bari yelken ayarını değiştirelim diyen iç ses gibi belirir.
Kökenler: Şükür, Sabır ve Anlamın Ortak Dili
“Belaya şükür” ifadesinin kökünde, belanın kendisini kutsamak değil, onun üzerinden doğan farkındalığa teşekkür etmek yatar. Geleneksel söylemde şükür, iyi olana; sabır ise zor olana eşlik eder. Fakat hayat keskin çizgileri sevmez—bazen sabırla beklerken şükürle güç toplarız. Doğu’nun hikmet geleneğinde, Batı’nın erdem etiğinde ve hatta modern psikolojinin “dayanıklılık” literatüründe ortak bir damar buluruz: Zorluğun içinde anlam kurabilmek.
Eski metinlerde kıssalar, derviş hikâyeleri, hatta halk türkülerinde bile şu fısıltı duyulur: “Başına geleni düşmanın sanma; o, kimi zaman gözünü açan öğretmenindir.” Elbette bu, haksızlığı meşrulaştırmak değildir. Mesaj şu: “Kaderin attığı taş canını acıttığında, cebine giren anlamı da yoklama.”
Günümüzde Yansımalar: Kriz Yönetimi, Psikoloji ve Gündelik Hayat
Günümüzün hızlı dünyasında “belaya şükür” pratiği, soğukkanlı bir kriz yönetimi becerisi gibi çalışır. Başımıza gelenleri kontrol edemediğimizde, kontrol edebildiğimiz tek şey yorumumuzdur. İş hayatında proje çöker, plan altüst olur; o anda “Neyi öğreniyorum?” diye sormak, pasif kabulleniş değil aktif dönüşümdür.
Psikolojide “bilişsel yeniden çerçeveleme” ve “travma sonrası büyüme” kavramları, tam da bu zeminde filizlenir: Kayıp ya da zorluk, kırılmayı inkâr etmeden, ondan yeni bir güç üretmeye davet eder. Evde, ilişkilerde, kariyerde—kısacası yaşamın bütün alanlarında—şükür, radar gibi çalışır: Görünmeyeni görünür kılar, olan bitenin içindeki küçük kazanımları işaretler.
Gündelik örnek verelim: Sağlıkla ilgili bir badire atlattın—teşekkür, bedenine yeniden dost olmanın kapısını aralar. İş yerinde zor bir geri bildirim aldın—teşekkür, becerilerini upgrade etmeye motivasyon olur. Bir ilişkide çatışma yaşadın—teşekkür, iletişimin zayıf halkalarını onarmaya enerji verir. Şükür burada “iyi ki başıma geldi” demek değildir; “Oldu madem, boş geçmesin” demektir.
Beklenmedik Alanlar: Teknoloji, Tasarım ve Şehir Yaşamında Şükür
Şaşırtıcı gelecek ama “belaya şükür” yaklaşımı, teknoloji ve tasarım dünyasında da karşılık buluyor. Hatalardan öğrenen yazılım mimarileri (chaos engineering), sistemlere kontrollü “bela” vererek dayanıklılık test eder. Ürün ekipleri, kullanıcı şikâyetlerini “bela” değil, altın madeninin izi sayar—çünkü her şikâyet, iyileştirilebilecek bir yüzeyi parlatır.
Şehir planlamasında ekstrem hava olaylarına karşı “dayanıklı şehir” kavramı, tam da bu mantıkla ilerler: Bela kapıdan girmeden önce altyapıyı minnetle (yani bilinçle) güçlendirmek. Eğitimde ise “hata dostu sınıf” ortamları, öğrencinin yanılgıyı utanç değil gelişim bahanesi olarak görmesini sağlar.
Gelecek Senaryoları: Şükür Ekonomisi ve Anlam Teknolojileri
Yarın bir gün, akıllı cihazlarımız “anlam asistanı”na dönüşebilir: Günün stres haritasını çıkarıp, küçük ilerlemeleri hatırlatabilir. “Bugün zorlandın ama bak, sınırlar koydun; şükredilecek bir adım bu.” İş kültüründe yönetici eğitimlerine “şükür-geribildirim çerçevesi” entegre olabilir: Eleştiri → ders → teşekkür döngüsü. Sağlıkta, rehabilitasyon süreçleri şükür pratikleriyle desteklenerek motivasyon kalıcılığı artırılabilir.
Toplumsal ölçekte ise “şükür okuryazarlığı”, nefes egzersizleri kadar temel bir beceriye dönüşebilir: Kriz anında panik yerine merak, yargı yerine şefkat, isyan yerine eylem gücü üretmek. Bu, edilgin bir kabullenme değil; dayanıklılığı, işbirliğini ve umut yönetimini besleyen aktif bir kültür politikasıdır.
Pratik Bir Rehber: Bela Geldiğinde Şükür Nasıl Ayakta Tutar?
- İtiraf Et: “Zorlanıyorum.” Gerçeği saklamak şükrün düşmanıdır; hakikati görmek ilk adımdır.
- İsimlendir: “Bu olay bana ne öğretiyor?” Dersi somutlaştıramadığın sürece acı bulanık kalır.
- Çerçevele: “Kontrolümde olan ne?” Odak alanlarını belirlemek, gücü geri çağırır.
- Minik Minnet: “Küçük ama gerçek bir ilerleme ne?” Bir cümlelik teşekkür, zihnin pusulasını düzeltir.
- Harekete Geç: Öğrendiğini mikro adımla uygula. Şükür, eylemle kök salar.
Son Söz: Şükür, Belayı Aklanmak Değil; Kendini Aydınlatmaktır
“Belaya şükür edilir mi?” Evet—ama belanın kendisine değil, o sırada içimizde uyanan berraklığa. Bu, haksızlığa boyun eğmek değil; direncimizi bilgelikle birleştirmek. Arkadaş masamızdaki o sıcak sohbeti hatırla: Hayat zorla kapıyı çaldığında, kapıyı açıp “Hoş gelmedin ama boş da gelmedin; bende bir şey bırak” diyebilmek. Şükür, tam da bu cesur nezakettir.
Sana Soru:
Yakın zamanda başa çıkmak zorunda kaldığın bir zorlukta, bugün geriye dönüp bakınca “İyi ki o gün, şu dersi aldım” diyebileceğin tek bir şey ne? Yorumlarda buluşalım; belki birbirimizin feneri oluruz.